تنوع جانوری منطقه سالوک

 تنوع جانوری منطقه ( سالوک )

  منطقه حفاظت شده سالوک یکی از مهمترین مناطق حفاظت شده ایران از نظر جانوریمی‌باشد.

شرایط اقلیمی دشتی کوهستانی منطقه باعث شده است که این منطقه یکی از متنوع‌ترین زیستگاههای

وحشی ایران به حساب آید.قسمت شمالی آن کوهستانی ومأمن حیوانات گوناگون کوه زی وقسمت جنوب

آن نیز مناسب زیست حیوانات نواحی دشت زی می‌باشد.

بیولوژی و تنوع جانوری منطقه سالوک در ادامه مطالب:

 جانوران منطقه متنوع، وبیش از صد گونه جانوری در منطقه سالوک مشاهده شده است. از نظر تعداد انواع

شاخص حیوانی نظیرقوچ ومیش نسبتاً زیاد، کل وبز و پلنگ، گربه وحشی و سمور از گونه‌های کمیاب

منطقه و به حساب می‌آیند.حیوانات منطقه با توجه به شرایط آب وهوایی در منطقه پراکنده شده‌اند.منطقه

امن به دلیل امنیتی از جمعیت بیشتری برخوردار می‌باشد. هر چه از منطقه امن دور شویم تعدادجانوران

منطقه کمتر می‌شوند. پس از منطقه امن جانوران منطقه بیشتر در دره‌های پر آب دیده می‌شوند.صخره‌های

پر شیب شمال غربی منطقه مکان امنی را جهت حیواناتی نظیر کل بز پلنگ وگربه وحشی به دلیل صعب

العبور بودن فراهم نموده است. قوچ و میش‌های منطقه اکثراً در ارتفاعات شمالی منطقه دیده می‌شوند.

گرازهای وحشی در کوهستان‌های شمالی از ریشه بوته‌ها و درختچه‌های منطقه استفاده می‌نمایند واین

گرازها محل ثابتی نداشته وگاهی تا مسافت‌های طولانی محل زندگی خود را تغییر می‌دهند.گرگ، شغالو

روباه از حیواناتی می‌باشند که در تمامی منطقه مشاهده می‌شوند.در حالی که کفتارها فقط در تپه

ماهورهای جنوبی منطقه دیده می‌شوند. دشت جنوبی منطقه نیز محل زیست آهوان است.

بی مهرگان منطقه :

حشرات و به طور کل بی‌مهرگاننقش بسیار سازنده‌ای را در چرخه اکولوژیکی و انتقال انرژی از سطوح تولید

بهمصرف کنندگان ایفا می‌نمایند. بی‌مهرگان در منطقه حفاظت شده سالوک مورد مطالعه کامل قرار نگرفته

و اطلاع کاملیاز تنوع گونه‌های موجود نیست.مشاهدات پراکنده حاکی از آن است که این گونه‌ها از تنوع

گستردهای برخوردارند و تقریباً از بیشتر خانواده‌های بی‌مهرگان می‌توان گونه یا گونه‌هایی را مشاهده

نمود.

خزندگان:

شرایط آب و هوایی، وضعیت توپوگرافی(دشتی وکوهستانی)وتنوع پوششگیاهی، منطقه را محیط مناسبی 

برای زندگی انواع خزندگان نموده به طوری که از 8 خانواده و112 گونه سوسمارهای ایران 5 خانواده شامل 

6 گونه agamaidae. 4گونه gekkonidae ، یک گونهuromastycid و یک گونه varanidae در این منطقه وجود 

دارد و از راسته مارها که در ایران شامل7 خانواده و 36 گونه خشکزی و 9 گونه دریایی هستند در این 

منطقه چهار خانواده شامل یک گونه از boidae و7 گونهcelubridae و سه گونه ازviperidae و یک 

گونهelapidae شناسایی شده‌اند.

پستانداران منطقه:

منطقه حفاظت شده سالوک نیز به عنوان یکی از چند زیستگاه امن کشور مامن چندین گونه پستانداراست،

که مهمترین راسته‌های آن بشرح زیر می‌باشد:

راسته حشره خواران:

در منطقه مورد نظر دو گونه خارپشت مشاهده شده است.

خارپشت ایرانی:

این گونه خارپشت نسبت به سایر خارپشت‌ها بلندتری داشته و دارای رنگ سیاه می‌باشد و از نظر

پراکندگی در اکثر نقاط ایران بخصوص نواحی استپی مشاهده می‌شود.

خارپشت بیابانی:

این خارپشت شبیه به خارپشت ایرانی می‌باشد ولی رنگ متفاوت با خارپشت ایرانی دارد. از نظر پراکندگی

جهانی این نوع خارپشت در افریقا و خاورمیانه دیده می‌شود. این نوع خارپشت در نواحی مرکزی و جنوبی

ایران دیده می‌شود

راسته خفاش‌ها:

خفاش‌ها پستانداران پرنده می‌باشند. این پستانداران پس از انسان وسیع‌ترین پراکندگی را در سطح کره

زمین دارند و بعد از جویندگان بیشترین تعداد گونه را شامل می‌گردند و این حیوانات با دو شیوه مهاجرت و

خواب زمستانی، زمستان خود را سپری می‌کنند. در منطقه مورد مطالعه 4 گونه خفاش شناسایی

شده‌اند که عبارتند از:

1ـ خفاش نعل اسبی بزرگ\:

این خفاش بزرگ‌ترین خفاش بعل اسبی ایران است. رنگ قهوه‌ای روشن متمایل به خاکستری دارد. این نوع

خفاش بیشتر از حشرات کوچک تغذیه می‌کند.

2ـ خفاش نعل اسبی کوهستانی:

جثه این خفاش کوچک‌تر از نعل اسبی بزرگ بوده و رنگ آن قهوه‌ای می‌باشد.

3ـ خفاش لب کوتاه:

کوچک‌ترین خفاش ایران است که از حشرات تغذیه می‌کند و رنگ قهوه‌ای روشن تا قهوه‌ای تاریک دارد.

4ـ خفاش بال بلند:

این خفاش جثه متوسط، پوزه کوتاه و خمیده‌ای دارد. بدن این خفاش روشن‌تر از سایر خفاش‌ها بوده عمدتاً

از حشرات و سوسک تغذیه می‌کنند.

خانواده سنجاب‌ها :

از خانواده سنجاب‌ها تنها گونه‌ای کوچک که در منطقه سالوک مشاهده می‌شود سنجاب جثه‌ای کوچک

داشته و در نواحی جنگلی رنگ قهوه‌ای زیتونی و در منطقه غیر جنگلی رنگ خاکستری متمایل به زرد

می‌باشد. این گونه سنجاب در دره‌های منطقه که از تراکم درختی بالایی برخوردار است زندگی می‌کند.

خانواده موش‌ها

از گونه‌های زیر در این منطقه دیده می‌شود:

هامستر خاکستری

این جونده جثه‌ای کوچک، دم کوتاه وگوش‌های پهن و بیضی شکل دارد. بیشتر در بوته زارها و زمین‌های

کشاورزی کوهستانی و جنگلی زندگی می‌کند

ول معمولی

جثه‌ای کوچک، رنگ پوست قهوه‌ای متمایل به خاکستری از ویژگی‌های این پستاندار می‌باشد، این جونده

اکثراً در علفزارهای مناطق کوهستانی و اراضی کشاورزی منطقه زندگی می‌کند.

جرد ایرانی

جثه متوسط و گوشهای نسبتاً بلند و تا حدی مثلثی شکل رنگ قهوه‌ای روشن متمایل به قرمز از

خصوصیات این جونده می‌باشد تپه ماهرها، صخره‌ها و دره‌های منطقه محل اصلی زندگی این جونده

می‌باشد.

موش خانگی

جثه کوچک و استوانه‌ای شکل گوشهای بزرگ، رنگ خاکستری تیره متمایل به قهوه‌ای دیده می‌شود.

موشهای ورامینی

جثه بزرگ، پوزه کوتاه، رنگ زرد متمایل به قهوه‌ای یا خاکستری متمایل یه قهوه‌ای از خصوصیات این جونده

می‌باشد.

دوپاها

از خانواده دو پاها یک گونه در منطقه به نام دو پای خراسانی دیده می‌شود.

خانواده تشی‌ها

از خانواده تشی‌ها فقط یک نمونه در منطقه سالوک مشاهده شده است.این گونه تشی بزرگ‌ترین جونده

ایران می‌باشد، بدن این گونه تشی پوشیده از خارهای بلند می‌باشد. خارهای قسمت گردن این حیوان

نازک تر و بلندتر از خارهای سایر قسمت‌های بدن است. این حیوان اکثراً دره ها، کوهستان‌ها و باغات

منطقه را جهت زندگی خود انتخاب می‌نماید.

راسته خرگوشها:

راسته خرگوشها دارای دو خانواده و دو گونه می‌باشد. در ایران و از آن جمله در منطقه سالوک فقط یک گونه

خرگوش با نام علمی LEPUS CAPENSIS و اسم انگلیسی CAPE HARE (BROWN HARE) وجود دارد.

راسته گوشخواران

از این گروه خانواده‌های زیر در این منطقه مشاهده می‌شوند.

خانواده سگ سانان

گرگ: این حیوان بزرگ‌ترین پستانداران از خانواده سگ سانان می‌باشد شباهت زیادی به سگهای اهلی

داشته، به دلیل ویژگی‌هایی که دارد در تمامی قسمت‌های ایران از جنگل‌های انبوه گرفته تا دشت‌های

همواره و کوهستان‌های صعب‌العبور زندگی می‌کند.

شغال: جثه این حیوان کوچک‌تر از گرگ، رنگ آن حنایی تر از گرگ ودم آن تیره است. اغلب زیستگاه‌های

نواحی پست، سواحل دریا و اطراف مناطق کوهستانی را ترجیح می‌دهد مانند اکثر پستانداران شب گرد

بوده به صورت گروهی و انفرادی زندگی می‌کند.

روباه معمولی

این نوع روباه که دارای دم بلند و پشمالو با نوک سفید، گوشهای بزرگ وسیخ، رنگ خاکستری متمایل به

قهوه‌ای تا نخودی می‌باشد. در اکثر زیستگاه‌های منطقه مشاهده می‌شود

خانواده راسوها

خانواده راسوها بدنی کشیده جثه‌ای کوچک تا متوسط، گوشهایی کوتاه وگرد دم بلند دارند. از این خانواده در

منطقه سالوک سه گونه مشاهده می‌شود.

راسو

کوچک‌ترین گوشت‌خوار، منطقه بوده، گاهی مواقع با موش اشتباه گرفته می‌شود. قسمت پشت حیوان،

رنگ قهوه‌ای و قسمت پایین بدن رنگ سفید دارد. اکثراً در دره‌های کوهستانی و اراضی کشاورزی زندگی

می‌کند

سمور:

جثه این حیوان به اندازه گربه خانگی بوده بدن کشیده و گوشهای نسبتاً بزرگ دارد. این حیوان شب‌گرد بوده

و به صورت انفرادی زندگی می‌کند.

زرده بر

زرده برجثه‌ای کوچک، دم بلند و پشمالو با انتهایی تیره، رنگ قهوه‌ای و لکه‌های پشت آن زرد رنگ بوده و اکثراً مناطق

استپی و اراضی باز، را برای زیست انتخاب می‌کند. معمولاً شب‌گرد بوده و به صورت انفرادی زندگی می‌کند.

خانواده کفتارها

اعضای این خانواده شباهت زیادی به سگ سانان دارند. از این خانواده فقط یک گونه در منطقه زندگی می کند. نامعلمی این گونه HYEANDHYEANA است. جثه این حیوان شبیه سگ، سر بزرگ و گوشهای

نسبتاً بزرگ و دم آنمتوسط و پر مو است. در مواقع راه رفتن برخلاف سگ سانان سر خود را پایین نگه‌داشته

و مانند شتر حرکتمی‌کند. رنگ بدن آن خاکستری روشن تا خاکستری قهوه‌ای متمایل به زرد و نوارهایی

به رنگ قهوه‌ای تا سیاه روی آن دیده می‌شود.

خانواده گربه سانان:

گربه سانان شباهت زیادی به گربه اهلی دارند. جثه آنها کوچک و بزرگ بوده مانند اکثر پستانداران دیگر

شب‌گرد می‌باشند. شکار خود را از طریق کمین کردن در مسیر حیوانات همراه با دویدن و پرش ناگهانی

انجام می‌دهند. از خانواده گربه سانان در منطقه سالوک سه گونه مشاهده شده است.

گربه وحشی:

این نوع گربه شباهت زیادی با گربه اهلی داشته وگاهی نیز با آن جفت‌گیری می‌کند. در رنگهای متفاوتی

مانند پلنگی، راه راه روشن تا خاکستری روشن مشاهده می‌شود.

گربه پالاس

این گربه جثه‌ای کوچک به اندازه گربه معمولی، سرپهن، گوشهای کوچک گرد و با فاصله زیاد دارد. دم این حیوان بلند

و کلفت است.

پلنگ

جثه‌ای بزرگ، بدنی عضلانی و قابل انعطاف، سری پهن، گوشهایی کوچک وگرد داشته، به صورت انفرادی

زندگی می‌کند در مناطق امن وآرام شب و روز در مناطق ناامن فقط شب‌ها ظاهر می‌شود.

راسته زوج سمان:

حیوانات این راسته جثه‌ای متوسط تا بزرگ داشته و اکثراً از گیاهان تغذیه می‌کنند. راسته زوج سمان در

منطقه شامل 2 خانواده و4 گونه می‌باشد.

خانواده خوک‌ها

خوک جثه بزرگ، دست و پای کوتاه، گردن کلفت و پوزه‌ای دراز و استوانه‌ای شکل دارد. گرازها به محض

احساس خطر فرار می‌کنند و در مواقعی که زخمی شده تا در تنگنا قرار بگیرند. ممکن است به انسان یا

سگ حمله کنند و به وسیله دندان‌های بلند و قوی خود ضربات خطرناکی وارد سازند. از خانواده خوک‌ها در

منطقه سالوک یک گونه وجود دارد که نام علمی آن susscrofa woldboar می‌باشد.

خانواده گاوسانان:

بزرگ‌ترین خانواده از راسته زوج سمان می‌باشند. این حیوانات جثه‌ای بزرگ تا متوسط، دست و پایی کوتاه و

یا بلند دارند خانواده گاوسانان در منطقه سالوک شامل 3 گونه می‌باشند.

آهو:

این حیوان جثه‌ای متوسط داشته، نرها شاخ‌های نسبتاً بلندی دارند که گاهی طول آن به 45 سانتی‌متر

می‌رسد. ماده‌ها اکثراً فاقد شاخ‌اند. ولی برخی از آنها شاخه‌های کوچکی دارند. آهوهای اکثراً در درمنه

زارهای دشت جنوبی منطقه سالوک مشاهده می‌شوند.

پازن یا کل بز:

گونه نر (کل) وگونه ماده (بز کوهی) wilgoat جثه‌ای بزرگ‌تر از بز اهلی داشته، نوع نر دارای شاخ‌های بلند و

شمشیر مانند به طول تقریبی 150 سانتی‌متر باگره‌های متعدد بر روی آن که نشان رشد سالیانه حیوان

است. مشاهده می‌شود. شاخ در ماده‌ها کوتاه تر از شاخ در نرهاست.

قوچ و میش اوریال:

بزرگ‌ترین قوچ ایران است شاخ‌های بلندی به ارتفاع 118 سانتی‌متر داشته و شکل شاخ‌ها حلزونی شکل

به طرف پهلوی صورت و رو به جلو خمیدگی دارند.

پرندگان منطقه سالوک

منطقه سالوک به دلیل برخورداری از نوع اکوسیستم کوهستانی و دشتی زیستگاه بسیار مناسبی برای

انواع پرندگان بوده به طوری که از 502 گونه پرنده‌شناسی شده در کشور 83 گونه آن یعنی حدود 5/16%

پرندگان کشور به صورت بومی، مهاجرو مهاجر عبوری در فصول مختلف سال در این منطقه می‌شوند که

حدود 6/50% آن مهاجر و4/49%آن مهاجر عبوری هستند.

پرندگان منطقه سالوک عبارتند از: پیغوی کوچک، سنقر سفید، سارگپه پا بلند سار گپه و…

از پرندگان خانواده قرقاول

( ماکیان سانان) که زیستگاه‌شان مناطق کوهستانی و دشتی بوده و مورد توجه هستند دو گونه کبک

وتیهو و از خانواده هوبره که پرندگانی بزرگ با گردن و پاهای نسبتاً بلند و رنگ خاکستری تا سفید و سیاه و

با قدرت پرواز زیاد می‌باشند یک گونه و از کوکرها سه گونه و از کبوترها دو گونه که همگی بومی این منطقه

هستند مشاهده می‌گردد. از پرندگان خانواده قرقاول عبارتند از: کوکر شکم سیاه، کوکر شکم سفید،

کوکر گندمی، کبوتر چاهی، قمری معمولی، دودوک.و مرغ حق.

مرغ حق:

   مرغ حق پرنده ای با جثه کوچک شبیه جغد است که آخرین بار سی سال گذشته در خراسان شمالی رویت شد.

این مرغ را در بوستان  ملی سالوک اسفراین مشاهده میباشد.

از خانواده شبگردها:

که حشره خورهایی هستند شب‌گرد و در نور کم (غروب) نیز فعال بوده ودارای نوک کوچک، دهان بزرگ که

برای صید حشرات در حال پرواز کاملاً باز، با سر و چشم‌های درشت و گردن کوتاه می‌باشند. از خانواده

بادخورک که هوازی‌ترین موجودات هستند، از خانواده زنبور خورک که دارای رنگ سبز و شفاف و بال‌های دراز

و نوک تیز هستند و از خانواده‌های سبز قبا و هدهد به صورت مهاجر گونه‌های زیر در این منطقه مشاهده

می‌شوند.خانواده شبگرد ـ بادخورک ـ زنبور خورـ سبز قبا عبارتند از: شب‌گرد معمولی، باد خورک کوچک، باد

خورک معمولی، باد خورک‌کوهی، زنبورخور معمولی، زنبور خورگلوآبی ، سبزقبا، هدهد.

از دسته گنجشک سانان وچکاوک‌ها:

که پرندگان کوچک تا متوسط جثه وخوش آواز و عمدتاً به رنگ‌های خاکی، قهوه‌ای و خاکستری هستند و از

پرستوها که پرندگانی کوچک جثه باریک اندام، دهان گشاد و نوک کوتاه هستند و از دم جنبانک‌ها که به

رنگ‌های سیاه و سفید و خاکستری و زرد می‌باشند گونه‌های زیر در این منطقه قابل رؤیت می‌باشند.

خانواده پرستوـ چکاوک ـ دم جنبانک عبارتند از: چلچله بیابانی، پرستو، چکاوک سنگلاخ، چکاوک سردم

سیاه، چکاوک هدهد، دم جنبانک زرد، دم جنبانک ابلق.

از خانواده‌های سنگ چشم ـ سار ـ کلاغ ـ صعوه ـ سسک و سارگونه‌های زیر در این منطقه قابل رؤیت

هستند.خانواده سنگ چشم، سار، کلاغ، صعوه عبارتند از: سنگ چشم دم سرخ، سار، زاغی، کلاغ

سیاه، غراب.

خانواده توکا:

گونه‌های مربوط به این خانواده از جمله پرنده‌های زیبایی هستند که در میان آنها بهترین خوانندگان عالم

نظیر بلبل، گلوآبی، توکای سیاه، توکای باغی وجود دارد.دم اغلب آنها مستطیل شکل بوده و اغلب از

حشرات، کرم، میوه و دانه گیاهان تغذیه می‌کنند. خانواده کمرکلی که پرندگانی کوچک اندام با دم کوتاه

هستند از دیگر گونه‌های موجود در منطقه است. از خانواده توکا عبارتند از: چک، چکچک پشت سفید ،

طرقه بنفش ، توکای سیاه ، کمرکلی بزرگ و

از سسک‌ها

که پرندگانی پر جنب وجوش با بال‌های نوک گرد و کوتاه و نوک باریک و جثه کوچک هستند، از مگس‌گیرها که

پرندگانی کوچک با رنگ‌های خاکی قهوه‌ای و سیاه سفید با نوک تخت مناسب گرفتن حشرات می‌باشند

گونه‌های زیر که دیده می‌شود. از خانواده سسک ـ مگس‌گیر عبارتند از: سسک ابروسفید، سسک تالبی

معمولی، سسک جنبان، مگس گیرخالدار.

خانواده سهره:

که پرندگانی کوچک با نوک کوتاه و مخروطی با پرواز موجی هستند و بر حسب نوع در زیستگاه‌های مختلف

زندگی می‌کنند 5 گونه و از زرد پره‌ها که بسیار شبیه سهره‌ها هستند و دمشان دراز و پروازشان سریع و

موجی است 3 گونه و از گنجشک‌ها که آنها نیز سهره مانند هستند و دارای منقار کلفت و مخروطی و

پروازشان قوی و مستقیم و موجی است در این منطقه گونه‌های زیر دیده می‌شود. از خانواده گنجشک‌ها ـ

سهره‌هاـ زردپره عبارتند از: گنجشک خاکی، گنجشک کوهی، سهره جنگلی، سهره معمولی، زردپره

مزرعه، زرد پره گونه سفید و